Het meer van Envar Hoxha

Berat, 30 juni 2014
We, Tonny en ik, staan die ochtend om half 7 aan de poort van de camping en zoals in dit soort landen gebruikelijk is, komt de wagen ons om 7 halen. Er zitten al 4 personen in en al snel raak ik met 1 ervan in een geanimeerd gesprek als ik vertel wat voor een speciale dag het is vandaag. 28 juni Vidovdan, de dag dat de Serven op het Merelveld in 13 honderd zoveel, verslagen werden En dat vieren/herdenken ze tot op de dag van vandaag. Er zijn niet veel landen trots op hun verloren veldslagen, de Serven barsten ervan maar deze is na al die eeuwen nog zeer gevoelig. Bovendien is het vandaag precies 100 jaar geleden dat Franz Ferdinand etc. Ik vertel, en Tonny kijkt verbaasd, dat ik het afgelopen jaar er een boek over heb geschreven. Mijn gesprekspartner, een Ned. Student Internationale betrekkingen, vraagt hoe en waarom. Ik vertel mijn verhaal. Ja zegt hij, over de redenen van het begin van die grote oorlog, de militairennamen het over van de politici. Dat beschreef ik ook in mijn boek, Hoe von Moltke naar Wilhelm 11 kwam in zijn slaapvertrekken en doodleuk vertelde dat het Duitse leger niet meer te keren was in zijn gang naar de Franse grenzen. Nou ja, ga uw gang dan maar, sprak Wilhelm en ging naar bed. Maar ik heb dit project afgesloten en stort me op Albanie. Alhoewel, toen ik een jaar of 18 was tikte ik een Nederlandse uitgave, van een collectief in Antwerpen, op de kop waarin alle beginselen en geschiedenis van de Partij van den Arbeid van Albanië werd uiteengezet. Droge kost maar ik heb me er toen doorheen geworsteld en wilde ooit eens naar dat land toe. Nu ben ik er voor de 3e keer en ik ben helemaal verrukt. Maar we zijn op weg naar de ferry van Konam lake naar Fjiere en weer terug. We beginnen bij de stuwdam die ooit door de Chinezen is gebouwd maar we moeten dus anderhalf uur rijden door de bergen om daar te komen. Eerst lijkt het nog op een redelijk te berijden weg maar dan begint het, enorme stukken zonder asfalt met diepe kuilen en steeds maar omhoog met in de steile afgrond, zonder vangrails, een meer. Dan verdwijnt het asfalt compleet en is het een weg van 100 jaar geleden. Gelukkig heb ik mijn geanimeerd gesprek en let niet erg veel op de weg. Maar dan komen we bij de stuwdam en er is geen weg meer alleen rots en zand en modder en afgrond, dan duit de auto een zwart gat in wat meer weg heeft van een mijnschans maar blijkt een tunnel te zijn, geen licht, wel 2 bejaarde bewakers in een soort operette uniformen en al even aftandse Kalasjnikovs, die dom in het stikdonker van die tunnel staan, maar de bodem is net zo onbewerkt als de zijkanten, gaten in de weg en ineens een haakse bocht in die tunnel. Dan komt er het eind ervan in zicht en staan we op een plateau aan de andere kant van de stuwdam. Op de heuvels staan zeer oude pilaren van beton met daarop een vierkant hokje waarin hooguit 2 man kan staan maar aan alle kanten schietgaten. De beveiliging van de dam in oude tijden. We stappen uit en we worden verwelkomden als snel gaan we op onze plaats in het open bootje zitten, het heeft wel een vaste dieselmotor, maar gelukkig een dak tegen de zeer felle zon en onze reis over het water gaat beginnen.. Fransen zouden dit een Gorge noemen, aan beide kanten gaan de bergen ver omhoog. Helder blauw water en het is er prima uit te houden in de boot. De student gaat bij het keerpunt er uit en gaat met anderen hiken. Onderweg stappen weer anderen uit en worden op een grintweg opgewacht door een vrachtauto met open bak. Soms moet alleen een persoon er uit, een local en die gaat zijn eigen weg. Prachtige ruime water partijen wisselen zich af met nauwe doorgangen, we raken steeds verder het bergland van Albanië in. Na 3 uur zijn we bij de volgende dam en er is een klein restaurant en volgends medereiziger van de Wereldbank, die hier op de fiets stapt en niet uitmaakt of er slechte of geen wegen zijn, bestaat het menu uit Salade frites en vlees. Het smaakt beter dan het kost en na een uur steken we weer van wal voor een wat langer durende terug tocht die over een soms zeer smalle rivier gaat met loodrechte wanden van wel 400 mrt. Er wordt aangelegd op een grintbank en wie zwemmen, wil in dit turkoois water moet vanwege de koelte van het water op z’n tanden bijten. We varen nauwelijks weer of bij een huisje aan de kant wordt aangelegd en 5 zakken kalk afgeleverd en wij krijgen een grote schotel heerlijke pannenkoeken aangereikt. Om 7 uur staan we weer bij de tunnel en zijn benieuwd of er en taxi voor ons is want de medereizigers zijn op het keerpunt achtergebleven. Maar alles is ok en na weer anderhalf uur hobbelen over die verschrikkelijke weg komen we uitgeblust aan op de camping. Ik besluit nog dag te blijven want ik ben helemaal gaar, en bovendien wordt morgen het verblijf van oudjes hier in Barbalusch geopend en er komt een tv-ploeg van Max maakt Mogelijk op bezoek en er is voetbal. De volgende morgen is vroeg reveille vanwege de grote hitte die er nu heerst, later dan 7 uur lukt het niet meer in je tentje te zijn. Bovendien begint het hanengekraai en hondengeblaf en gekwaak van de kikkers al om 5 uur. Ik rij naar het dorp om wat eieren en tomaten te kopen en met wat broodjes weet ik, oh ja ook wat kaas, eet ik daar een stevig ontbijt van te maken. Alleen kom ik handen en voeten te kort want er staan wel 10 kippen en 3 hanen rondom me om mij van het brood en tomaten af te helpen, de kaas lusten we ook! Zelfs proberen ze de gebakken eitjes uit de pan te pikken, die kannibalen! Dan rij ik naar het dorp en zie Jan Slagter staan met zijn tv-ploeg. Ik loop op hem toe en we hebben een leuk gesprek. Max financiert dit onderkomen en de mensen van de camping, Dick en Helen, zorgen voor de mankracht. Jan was erg verbaasd dat ik door Trans Nistrie was gegaan. Tijdens de voetbal wordt het café bijna afgebroken als Nederland eindelijk scoort en ook de strafschop benut, ik heb een oranje sweater met capuchon aan en dat geeft respect bij hen. Speciaal aangeschaft want zo’n liefhebber ben ik ook weer niet. Maandag vertrek ik naar het zuiden, ik heb geen strak plan want alle campingadressen zijn met het roadbook verdwenen. Al gauw wordt de SH 4 een snelweg maar daar trek ik me niets van aan zolang iedereen met ezelskar gewoon tegen de richting in rijdt. Bij Durres wordt het drukker en daarna volgt nog wat snelweg en als ik als bestemming Berat in geef, dan begeeft de TomTom het want die kent alleen de hoofdwegen in al die Balkan landen, wat heb je er dan nog aan. De weg naar Berat is half verdwenen en aangestampte gravel geworden met de gemene gaten er in. Bovendien stuift het en kom ik ook onder het stof. Ik wil een kaart kopen met het zuidelijk deel van Albanië maar dat valt niet mee. Een benzinestation zou je denken, er staan hier soms om de 200 mrt enorme stations van voor ons onbekende merken, maar een shop hebben ze niet. Wat bleek geworden door al dat stof kom ik in Berat aan, ook weer in het binnenland en zie een heel oud bordje camping op hout geschilderd. Dat gaat niet iets worden en op dat punt in het stadje komt een mannetje met een spannend gebit, net no haaienkloofjes, me aanspreken in gebroken Engels. Hij heeft wel een kamer voor me, echt voor u alleen met Wi-Fi badkamer in het oude centrum. Wat gaat dat kosten vraag ik. € 15.- Ik volg. We komen bij het, en daarom ben ik naar Berat gegaan, het oude Ottomaanse Berat, Berat storico staat er in het voor hen niet onbekende Italiaans, een bezienswaardigheid, vandaar. Maar de scooter moet een soort straatje omhoog, gemaakt van Ottomaanse stenen en als trap aangelegd. Ik help je, zegt hij. Dat wordt niets denk ik, maar ik probeer 2 treden maar het zijn spekgladde stenen en na 7 treden is er een bocht waar ik niet kan zien hoe dat verder zal gaan. IK stop, ben bang dat de scooter op de stenen gaat glijden en ik hem niet houden kan. Ik blaas het af, denkend aan die keer in Minsk Wit Rusland dat we probeerden de scooter, toen een Peugeot, in de lift van de flat te krijgen, een lift waar net 3 personen konden staan, dat werd ook niets toen. Ik ben nog niet weer op de begane weg of een vrouw houdt me staande en biedt een hotelkamer aan. Daar, en ze wijst, Palma, ze noemt de prijs. Even ben ik in verwarring, zou zij daar ook bij inbegrepen zijn? We gaan erheen en ik vraag naar de veiligheid van de scooter. Het komt allemaal goed, wordt me aan alle kanten verzekerd. Het is de plek op de straat voor het hotel, er zal dag en nacht naar gekeken worden. Nee, dat gaat niet door, zeg ik. Dan is er een aparte ruimte, videobewaking, afgesloten etc. Het is niet veilig genoeg maar je moet 1 risico per dag nemen en deze ga ik op de nacht afboeken. Een tijdje later, het is snikheet, al enkele dagen al het vocht perst zich uit je, en uitdroging, vooral op de scooter is een gevaar. Stela heet het spul wat hier tegen het beste helpt. Ik koop wat ansichtkaarten en koop postzegels in het nog zeer communistisch georganiseerde postkantoor en ga ze in de schaduw van het hotel schrijven. Dan bemerk ik als ik de leesbril afzet en mijn bril weer wil opzetten dat die er vandoor is. Dat is weer zo’n Alzheimertruc, waar ben ik geweest vanaf het punt dat ik afgestapt ben? Enfin, wanneer ik teug ben bij het postkantoor en vraag of ik hier… etc. gebaart de lokettiste dat ik aan een ander loket moet zijn. Ik verhef mijn stem en dan worden in diverse lades gekeken en verschijnt mijn blauwe bril ineens. Ik juich maar dat ontgaat deze dode zielen.
U merkt dat ik zielsgelukkig ben in dit land, het heeft de charme die bij ons vertrokken is en ik ben ook een vreselijk opstandje als het mij te lang duurt maar, wanneer ik als goed reiziger vroeg mijn vermoeide lijf ter ruste leg en de dag overdenk en soms ook meer, dan ben ik die buitenstaander maar ik zie dan twee soorten mensen die in de zelfde tijd leven alleen op twee verschillende snelheden. Beiden zijn jaloers op elkaar.
Een PS bij uitzondering.
De activiteiten die in Sarajevo worden georganiseerd zal dan dat concert zijn maar al die opgeklopte conferences van het vredescomité, die ik al wekenlang volg zijn niet van belang. Er wordt niets gedaan om die aanslag in een historisch betekenis te plaatsen want iedereen is daar in Sarajevo, doodsbang om tegen zere bene aan te schoppen. Mijn conclusie dat er niet bij stil gestaan wordt is dan ook de juiste.