Oblaj

Zondag 22 juni 2014
Eerst nog iets over gisteravond. In Bihac was iedereen al om 6 uur; s avonds euforisch over de wedstrijd tegen Nigeria. Ik ging er op een terras zitten en bedacht me, terwijl de pantoffelparade begon, als dit in Amsterdam zou lopen zou iedereen zich afvragen uit welk blik van 50 jaar geleden men deze mensen had getrokken. Heerlijke non-descript types en kleding maar de helft liep, zowel man als vrouw, in de shirts van hun nat. elftal. Grote boezems zijn hier in en terwijl Argentinië en Iran op de tv strijden, weet ik niet waar ik het eerst naar moet kijken. Er loopt een man die een hanenkam heef als haardos en verder een Tarzan vel kostuum heeft maar zich behoorlijk donker heeft geschilderd, blootvoets loopt en een paar grietjes in pantervel naast zich heeft. Iedereen vindt het prachtig en wil met hem op de foto. Geen zwarte piet discussie hier voorlopig. Die voetbal en het concert van de beroemde Bosn. zangeres houd ik voor gezien en vertrek naar de camping. E staat zowaar een camper, dus ik ben niet meer alleen, maar als ik in m’n stoeltje voor de tent zit zie ik een waar disco gebeuren voor me. Tientallen vuurvliegjes dartelen onder de bomen en sommigen scheren langs mijn hoofd. Onder de bomen door zie ik de contouren van de bergen en daarboven is de lucht al romig maar net boven de kam is nog het roze van de wijkende zon te zien. Ik schenk me een klein glaasje door een jongen bij het nat. park gestookte slivovic in en bedenk dat ik met deze mooie en nog warme zomeravond wel dicht tegen het geluk aan zit.
Zondag vertrek ik voor wat een spannende rit moet lijken, want het gaat door behoorlijk afgelegen gebied. Voor wie het op wil zoeken: van Bihac naar Bos. Petrovac en dan afslaan naar Bos. Grahovo . Bos wil zeggen Bosansko of Bosnisch. Daar in Grahovo is Gavrilo Princip geboren in het gehucht Oblaj. Het is eindeloos klimmen en het gaat met tussen de 7 en 9 % omhoog. Mooie natuur, veel bossen. Telkens weer moet ik na een beetje plaats weer een heuvel of bergkam over, dat kost tijd want de scooter gaat niet harder dan 30 a 20 km per uur de heuvel op. Heel veel vlinders en dus ook bloemen hier, een enkele motorrijder toont z’n respect door in het voorbijgaan zijn rechtervoet uit te steken en met de linkerhand de duim omhoog te doen. Ik vind het leuk. Dan bij Bos. Gravoho is er een spandoek over de weg gehangen met de voor mij zeer bekende kop van Gavrilo Princip er op en in het cyrillisch staat er een tekst en de data van 28-6-1914 en 28-6-2014. Ik krijg er een brok van in de keel. Toch, toch ergens erkenning voor zijn daad nu! Maar het wordt duidelijker als blijkt dat ik al in Bos. Grahovo ben. Ik ben helemaal perplex, rij richting Livno en kom dan tot bezinning dat ik het gehucht Oblaj moet zien te vinden. Ik vraag het aan een man op de fiets, hij zegt in heel gebrekkig Duits: Ik werk er, je moet enz. Ik draai en volg zijn aanwijzingen op. Ik kom bij een gehucht waar de helft van de kleine woningen ruïnes zijn. Dan staat er een bord met als aanduiding: centrum Oblaj, dat moet een grap zijn, het dorp bestaat uit 30 woningen maar ik ga het pad in, want meer is het niet, een karrenspoor. Er lopen wat kippen op het pad en 2 pauwen lopen voor me weg, aan een vrouw vraag ik waar het huis van Gavrilo Princip is, ze lacht en zegt: “ Daar bij die vlag: Er zijn mensen met een huis bezig, op het dak wappert een vlag, ik kan niet direct zien welke maar het lijkt de Kroatische vlag. Ik zet de scooter op de standaard en er komt een jongeman op me toelopen die zegt een beetje Engels te spreken. Ja, dit is het ouderlijk huis van Gavrilo. De onderbouw is van nieuwe stenen en de bovenbouw is van dennenboomstammen. Nu zijn een paar man bezig het dak af te schotten met planken vurenhout dat door een man met de kettingzaag op de goede lengte wordt gemaakt. De jongeman laat me de vertrekken zien, beneden en de bovenverdieping. Dan klimt hij op een hek en springt op het dak en zegt weer aan het werk te moeten gaan. Ik vraag of er nog familie van Gavrilo woont. Ja, hiernaast daar woont Milkan Princip. Ik loop er heen en er zit een man en een vrouw op het bordes. Milkan? Vraag ik en de vrouw in het zwart gekleed staat op en doet het hekje open en ik stap op het bordes en reik Milkan de hand en houdt hem daarna tegen mijn hart. Het is een baasje van 82 zo als even later blijkt en is een afstammeling van Nicola de jongere broer van Gavrilo. Zijn vrouw wil absoluut niet op de foto maar hij wel en ik neem er een paar, ben zelf ook behoorlijk opgewonden maar probeer de situatie te beheersen. Hij verstaat alleen zijn moeders taal en geen woord over welke grens dan ook. Als genealoog probeer ik duidelijkheid te krijgen en maak een schets met mijn vingers. Je had Jove en Gavrilo, en Nicola, voegt hij er aan toe. Ja, zeg ik en Nicola en papa, maar dat snapt hij niet maar in rustiger vaarwater gekomen reken ik uit dat Milkan in 1932 is geboren en Nicola in 1900, dus is Nicola is zijn vader. De jongen die een beetje Engels spreekt zit boven op de nok van het dak, onbereikbaar. Ik wil van dit moment genieten. Loop naar de scooter en haal er een exemplaar van mijn boek uit de zijtas en loop naar hem terug. Vertel wat het is en dat ik de auteur ben van het boek. Hij bekijkt de foto’s ziet mij zitten op het tatort in Sarajevo, knikt en bekijkt het hele boek door op foto’s. Hij lijkt geëmotioneerd bij sommige foto’s, ik laat hem die zien van zijn opa en oma, hij knikt heftig maar dat doet hij ook bij de foto van Vukosava, de liefde van Gavrilo. Ik besef dat ik wel heel ver ben gekomen, ik sta in de geschiedenis, volkomen onverwachts. Ik tril een beetje en probeer met beide voeten op de grond te blijven. Als we elkaar voor de derde of vierde keer de hand schudden krijg ik een zeer ferme hand. Ook hij lijkt door mijn boek overtuigd van de oprechtheid. Ik probeer me weer in de dagelijkse gang te krijgen, mijn hoofd tolt nog. Na 9 maanden aan het boek gewerkt te hebben en al die mensen van 100 jaar geleden en dan nu zie ik mensen van vlees en bloed die er mee te maken hadden en wiens leven sterk is bepaald door die gebeurtenissen. Maar hoe het nog steeds doorwerkt merk als ik door de vallei van Grahovo rij, zo geliefd door Gavrilo, het is een deel dat door oorspronkelijk Serven werd bewoond, de Princips waren Serven, maar in die afschuwelijke afscheidingsoorlogen hebben de Kroaten van die hele vallei, die wel 50 of 60 km lang is, een kerkhof gemaakt. Meer dan de helft van de huizen zijn vernield, kapot geschoten of in brand gestoken en ruïnes tot op de dag van vandaag. Bosnische auto’s rijden met de vlag van Kroatië rond, vlaggen van Kroatië hangen uit de huizen. Maar in Grahovo staat alles in het Cyrillisch, ook de borden die voor landmijnen waarschuwen langs de kant van de weg waarover ik kwam. Eigenlijk is het dit alles, waarom ik van dit land houd, je snapt het wel en je snapt het niet. Waarom doe je iets of waarom laat je iets niet. Het menselijk tekort, Andre Malraux de latere min. van cultuur in Frankrijk en terrorist zoals men nu zou zeggen inde Spaanse burgeroorlog, schreef er boeken over. Het niet in staat zijn goed te doen.